Zanim odpowiem na to pytanie doprecyzujmy co oznacza określenie nerwica, bo tak właśnie nazywają swój problem pacjenci zgłaszający się do mnie na terapię. Termin ten w języku potocznym oznacza zazwyczaj jakieś, bo jest ich wiele, zaburzenie lękowe. Pojęcie nerwicy zostało wprowadzone pod koniec XVIII w. dla określania przypadków, gdzie widoczne były zaburzenia i objawy somatyczne (np. pocenie się, drętwienie kończyn), a nie można było zidentyfikować żadnego podłoża organicznego. Obecnie stosuje się mniej stygmatyzujące określenie „zaburzenie lękowe” i diagnozuje różne jego odmiany. Warto w tym miejscu doprecyzować czym różni się strach od lęku. Najprościej mówiąc strach to reakcja na zagrożenie rzeczywiste np. cofam się na widok szybko nadjeżdżającego samochodu i czuję, że np. szybciej bije mi serce, może pojawić się myśl „mogę zginąć”, natomiast lęk to reakcja na zagrożenie wyobrażone, irracjonalne np. podchodzę do pasów na jezdni, która jest zupełnie pusta i czuję bicie serca, pojawia się myśl „mogę zginąć” i nie przechodzę, a np. szukam przejścia z sygnalizatorami lub kładki nad jezdnią.
Zaburzenia lękowe są plagą naszych czasów. Wg danych Eurostatu, w Unii Europejskiej w 2016 r. 25 milionów Europejczyków (5,4% populacji) cierpiało na stany lękowe. Kliniczny lęk zajmuje niechlubne pierwsze miejsce w hierarchii dolegliwości trapiących współczesnego człowieka (zaraz za nim znajduje się depresja). Dlaczego tak duża skala tego zjawiska w świecie urządzonym, wydawać by się mogło, bardzo wygodnie i bezpiecznie? Neurobiolodzy tłumaczą, że od tysięcy lat reakcje naszego mózgu zostały zaprogramowane do radzenia sobie z niebezpieczeństwem bezpośrednimi takimi jak np. dzikie zwierzęta i krótko trwającymi. W momencie rozpoznania zagrożenia ciało migdałowate, znajdujące się w najstarszej części mózgu człowieka uruchamia swoisty alarm, za pomocą hormonów i neuroprzekaźników, dzięki któremu cały organizm mobilizuje się do ucieczki i obrony. Obecnie bardzo rzadko mamy do czynienia z bezpośrednim niebezpieczeństwem, natomiast stale musimy mierzyć się z codziennymi wyzwaniami tj. zapewnienie bytu rodzinie, zachowanie zdrowia, rozwiązywanie konfliktów. Sposób funkcjonowania mediów z ich nastawieniem na sensację i przekazywaniem złych lub wręcz tragicznych wiadomości jeszcze pogarsza sprawę. Nasze środowisko jest źródłem permanentnego stresu, a ten może prowadzić do zaburzeń lekowych. Musimy ten fakt zaakceptować, aby móc lepiej w tym środowisku sobie radzić.
Tak, masz prawo odczuwać lęk, bo twoje emocje są bezpośrednią informacją o tym, co się z tobą dzieje. Dzięki odczuwaniu emocji możemy przetrwać i rozwijać się, jako jednostki i jako gatunek. Jednak, gdy lęk jest tak silny, że dezorganizuje twoje życie i jest przyczyną cierpienia skorzystaj z psychoterapii, bo samemu bardzo trudno jest nauczyć własne ciało migdałowate niereagowania w sytuacji stresowej. Powiem więcej, jest to po prostu niemożliwe.
Osoby cierpiące na zaburzenia lękowe często korzystają z farmakoterapii, która jest o tyle skuteczna, że obniża poziom lęku i tym samym pozwala na mniej lub bardziej zadowalające funkcjonowanie. Niestety, po odstawieniu leków problem powraca, często z jeszcze większym natężeniem. Psychoterapia nie ma na celu wyeliminowania emocji (to w świetle tego co powiedziano wyżej mogłoby narazić cię na niebezpieczeństwo), lecz nauczyć cię interpretować sygnały płynące ze wspomnianego ciała migdałowatego w sposób adaptacyjny, a więc taki który pozwoli na dostosowanie twojej reakcji do rzeczywistych warunków. A więc lęk zostanie oswojony, a ty, mimo odczuwania go, będziesz realizować swoje zamierzenia tj. wygłoszenie referatu, wjazd windą na najwyższe piętro wieżowca, przejazd zatłoczonym tramwajem (to już po pandemii). Terapia poznawczo-behawioralna jest skuteczną metodą radzenia sobie zaburzeniami lękowymi. Jest bardzo wiele badań na ten temat. Tomasz Hanć* w swoim artykule opisuje badania wykonywane z wykorzystaniem technik obrazowania mózgu, badania przepływu krwi w ciele migdałowatym, metabolizmu glukozy i wielu innych. Udowadnia, że można wykazać efekty terapii poznawczo- behawioralnej w postaci np. zniesienia nadaktywności części mózgu odpowiadającej za reakcje lękową, a także innych zmian neurobiologicznych. I to wszystko bez wprowadzania leków, czyli substancji chemicznych z zewnątrz!
Procedury terapeutyczne różnią się w zależności od rodzaju zaburzeń lękowych. Jakie rodzaje tych zaburzeń są wyróżniane w systemach diagnostycznych można przeczytać w wielu dostępnych źródłach, dlatego tutaj przedstawię przykładowy plan terapii w przypadku zespołu lęku napadowego.
Jest to zaburzenie, w którym dominujące są ataki paniki, podczas których osoba doznająca takiego ataku odczuwa brak tchu, silne palpitacje serca i ma wręcz wrażenie, że zaraz umrze. Są to tak silne i nieprzyjemne doznania, że często skutkują unikaniem miejsc, w których doszło do pierwszego ataku np. autobusu, zatłoczonej kawiarni. Z czasem może doprowadzić do tego, że osoba rezygnuje z wielu aktywności, jeśli musiałaby je podejmować samodzielnie tzn. bez obecności innej osoby, która mogłaby ją „uratować” w przypadku ataku paniki.
Jednym z bardziej znanych planów terapii jest plan Barlowa i Craske **, składający się z 12 sesji.
Terapia rozpoczyna się od zrozumienia przez pacjenta na czym polega zaburzenie z napadami paniki, i co ważniejsze, że ataki paniki nie są szkodliwe. Pacjent uczy się też monitorowania swoich stanów emocjonalnych.
Na kolejnych sesjach sporządza się hierarchię czynników wywołujących ataki paniki oraz uczy pacjenta technik oddechowych i relaksacyjnych. Istotną częścią tych sesji jest rozpoznanie zniekształceń poznawczych, czyli nieracjonalnych myśli wzmagających lęk (np. tracę panowanie nad sobą, chyba mam atak serca, a co będzie, jeśli zacznę się dusić)
Gdy pacjent opanuje relaksację i umie identyfikować swoje katastroficzne myśli przystępujemy do ćwiczeń zwanych ekspozycjami. Jest to stopniowe konfrontowanie się z sytuacjami wywołującymi lek, pomimo występowania lęku. Plan ekspozycji układany jest razem z pacjentem/ką, od sytuacji wywołujących umiarkowany stres, do tych o największym jego nasileniu. Ekspozycje powtarza się na sesjach i w formie pracy własnej do momentu, w którym pacjent już nie unika tej sytuacji.
Dzięki obecności terapeuty proces przebiega w kontrolowanych, bezpiecznych warunkach. Jest możliwość przedyskutowania pojawiających się trudności, przećwiczenia technik, które ułatwiają przetrwanie stresu podczas ekspozycji. Ostatnie dwie sesje służą utrwaleniu nabytych umiejętności i opracowaniu planu zapobiegania nawrotom.
Oczywiście nie zawsze udaje się osiągnąć oczekiwany rezultat w 12 sesji, jednak umiejętności terapeuty i zaangażowanie pacjenta to świetny prognostyk sukcesu terapii.
Jeśli więc borykasz się z napadami lęku, nie męcz się dłużej. To się leczy! Zachęcam do kontaktu.
*T. Hanć; Psychiatria Polska 2011, tom XLV, numer 6 strony 911–922 Neuroobrazowe efekty poznawczo-behawioralnej terapii zaburzeń.
**Craske, M. G., & Barlow, D. H. (2014). Panic disorder and agoraphobia. W D. H. Barlow (Ed.), Clinical handbook of psychological disorders: A step-by-step treatment manual (pp. 1–61). The Guilford Press.
CZYM JEST ZABURZENIE LĘKU SPOŁECZNEGO?Zaburzenie lęku społecznego inaczej fobia społeczna to lęk przed jedną lub kilkoma sytuacjami społecznymi. Do sytuacji, których często się obawiamy, należą wystąpienia publiczne, poznawanie nowych
Zaburzenia lękowe dawniej zwane nerwicą Jak terapia poznawczo-behawioralna pomaga radzić sobie z lękiem Zanim odpowiem na to pytanie doprecyzujmy co oznacza określenie nerwica, bo tak właśnie nazywają swój problem pacjenci zgłaszający
Lęk społeczny – jak sobie z nim poradzić Większość z nas cieszy się z perspektywy powrotu do spotkań towarzyskich, posiłków w restauracji, imprez i koncertów. Jest jednak grupa osób, które są tym
Jak poradzić sobie z lękiem?
Można zacząć od przeczytania poradnika.
Nie wszystko będzie źle
3 kroki do zbudowania adekwatnej samooceny Jak terapia poznawczo-behawioralna pomaga podnieść samoocenę Nauki nigdy nie za wiele. Wydawałoby się, że o samoocenie powiedziano już wszystko, ale okazuje się, że szkolenie Inter Ego
Jeśli żal i smutek jest dla Ciebie nie do zniesienia, dezorganizuje Twoje życie i dotyka Twoich najbliższych skorzystaj z profesjonalnego wsparcia.